Η ελληνική κρίση χρέους προσφέρει μια άλλη απεικόνιση των δυνάμεων πειθούς και αρπακτικής της Wall Street, αν και η Street λείπει από τους περισσότερους λογαριασμούς.
Η κρίση επιδεινώθηκε πριν από χρόνια από μια συμφωνία με την Goldman Sachs, η οποία σχεδιάστηκε από τον σημερινό διευθύνοντα σύμβουλο της Goldman, Lloyd Blankfein.
Ο Blankfein και η ομάδα του Goldman βοήθησαν την Ελλάδα να κρύψει την πραγματική έκταση του χρέους της και στην πορεία σχεδόν το διπλασίασαν. Και ακριβώς όπως με την αμερικανική κρίση των subprime, και την τρέχουσα κατάσταση πολλών αμερικανικών πόλεων, ο ληστρικός δανεισμός της Wall Street έπαιξε σημαντικό, αν και ελάχιστα αναγνωρισμένο ρόλο.
Το 2001, η Ελλάδα αναζητούσε τρόπους να συγκαλύψει τα αυξανόμενα οικονομικά της προβλήματα. Η Συνθήκη του Μάαστριχτ απαιτούσε από όλα τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης να επιδείξουν βελτίωση στα δημόσια οικονομικά τους, αλλά η Ελλάδα πήγαινε σε λάθος κατεύθυνση.
Στη συνέχεια, η Goldman Sachs ήρθε στη διάσωση, κανονίζοντας ένα μυστικό δάνειο 2,8 δισεκατομμυρίων ευρώ για την Ελλάδα, μεταμφιεσμένο ως "ανταλλαγή μεταξύ νομισμάτων" εκτός βιβλίου - μια περίπλοκη συναλλαγή κατά την οποία το χρέος της Ελλάδας σε ξένο νόμισμα μετατράπηκε σε εγχώριο- νομισματική υποχρέωση με χρήση εικονικής συναλλαγματικής ισοτιμίας της αγοράς.
Ως αποτέλεσμα, περίπου το 2 τοις εκατό του χρέους της Ελλάδας εξαφανίστηκε ως δια μαγείας από τους εθνικούς της λογαριασμούς. Ο Χριστόφορος Σαρδέλης, τότε επικεφαλής του Ελληνικού Οργανισμού Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους, περιέγραψε αργότερα τη συμφωνία στο Bloomberg Business ως «μια πολύ σέξι ιστορία μεταξύ δύο αμαρτωλών».
Για τις υπηρεσίες της, η Goldman έλαβε ένα τεράστιο ποσό 600 εκατομμυρίων ευρώ (793 εκατομμύρια δολάρια), σύμφωνα με τον Σπύρο Παπανικολάου, ο οποίος ανέλαβε τη σκυτάλη από τη Σαρδέλη το 2005. Αυτό ανήλθε στο 12% περίπου των εσόδων της Goldman από τη γιγάντια μονάδα συναλλαγών και επενδύσεων κεφαλαίου της το 2001— που σημείωσε ρεκόρ πωλήσεων εκείνη τη χρονιά. Η μονάδα διοικούνταν από τον Blankfein.
Τότε η συμφωνία έγινε ξινή. Μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, οι αποδόσεις των ομολόγων έπεσαν, με αποτέλεσμα μια μεγάλη απώλεια για την Ελλάδα λόγω του τύπου που είχε χρησιμοποιήσει η Goldman για να υπολογίσει τις αποπληρωμές χρέους της χώρας στο πλαίσιο της ανταλλαγής. Μέχρι το 2005, η Ελλάδα χρωστούσε σχεδόν το διπλάσιο από ό,τι είχε βάλει στη συμφωνία, ωθώντας το εκτός λογαριασμών χρέος της από 2,8 δισ. ευρώ σε 5,1 δισ. ευρώ.
Το 2005, η συμφωνία αναδιαρθρώθηκε και δεσμεύτηκαν χρέη 5,1 δισεκατομμυρίων ευρώ. Ίσως όχι τυχαία, ο Μάριο Ντράγκι, τώρα επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και σημαντικός παράγοντας στο σημερινό ελληνικό δράμα, ήταν τότε διευθύνων σύμβουλος του διεθνούς τμήματος της Goldman.
Η Ελλάδα δεν ήταν η μόνη αμαρτωλή. Μέχρι το 2008, οι λογιστικοί κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης επέτρεπαν στα κράτη μέλη να διαχειρίζονται το χρέος τους με τα λεγόμενα επιτόκια εκτός αγοράς σε ανταλλαγές, που ωθούσαν η Goldman και άλλες τράπεζες της Wall Street. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, η JPMorgan επέτρεψε στην Ιταλία να κρύψει το χρέος της ανταλλάσσοντας το νόμισμα σε μια ευνοϊκή συναλλαγματική ισοτιμία, δεσμεύοντας έτσι την Ιταλία σε μελλοντικές πληρωμές που δεν εμφανίζονται στους εθνικούς της λογαριασμούς ως μελλοντικές υποχρεώσεις.
Αλλά η Ελλάδα ήταν στη χειρότερη κατάσταση και η Goldman ήταν ο μεγαλύτερος παράγοντας. Αναμφίβολα, η Ελλάδα υποφέρει από χρόνια διαφθοράς και φοροαποφυγής από τους πλούσιους της. Αλλά η Goldman δεν ήταν ένας αθώος θεατής: αύξησε τα κέρδη της με τη μόχλευση της Ελλάδας μέχρι το τέλος - μαζί με μεγάλο μέρος της υπόλοιπης παγκόσμιας οικονομίας. Το ίδιο έκαναν και άλλες τράπεζες της Wall Street. Όταν έσκασε η φούσκα, όλη αυτή η μόχλευση γονάτισε την παγκόσμια οικονομία.
Ακόμη και με την παγκόσμια οικονομία να τυλίγει από τις υπερβολές της Wall Street, η Goldman πρόσφερε στην Ελλάδα άλλο ένα τέχνασμα. Στις αρχές Νοεμβρίου 2009, τρεις μήνες πριν η κρίση χρέους της χώρας γίνει παγκόσμια είδηση, μια ομάδα της Goldman πρότεινε ένα χρηματοπιστωτικό μέσο που θα ωθούσε το χρέος από το σύστημα υγείας της Ελλάδας πολύ στο μέλλον. Αυτή τη φορά, όμως, η Ελλάδα δεν δάγκωσε.
Όπως γνωρίζουμε, η Wall Street διασώθηκε από Αμερικανούς φορολογούμενους. Και τα επόμενα χρόνια, οι τράπεζες έγιναν ξανά κερδοφόρες και αποπλήρωσαν τα δάνεια διάσωσης. Οι τραπεζικές μετοχές έχουν περάσει από τη στέγη. Η Goldman's διαπραγματευόταν στα 53 $ ανά μετοχή τον Νοέμβριο του 2008. τώρα αξίζουν πάνω από $200. Τα στελέχη της Goldman και άλλων τραπεζών της Wall Street έχουν απολαύσει τεράστια πακέτα αμοιβών και προσφορές. Ο Blankfein, τώρα διευθύνων σύμβουλος της Goldman, συγκέντρωσε 24 εκατομμύρια δολάρια μόνο πέρυσι.
Εν τω μεταξύ, ο λαός της Ελλάδας αγωνίζεται να αγοράσει φάρμακα και τρόφιμα.
Υπάρχουν αναλογίες εδώ στην Αμερική, ξεκινώντας με τα ληστρικά δάνεια που έδωσε η Goldman, άλλες μεγάλες τράπεζες και οι χρηματοοικονομικές εταιρείες με τις οποίες συμμάχησαν τα χρόνια που προηγήθηκαν της κατάρρευσης. Σήμερα, ακόμη και όταν οι τραπεζίτες κάνουν διακοπές στο Χάμπτονς, εκατομμύρια Αμερικανοί συνεχίζουν να αγωνίζονται με τον μετασεισμό της οικονομικής κρίσης όσον αφορά τις χαμένες θέσεις εργασίας, τις αποταμιεύσεις και τα σπίτια.
Εν τω μεταξύ, πόλεις και πολιτείες σε όλη την Αμερική αναγκάστηκαν να κόψουν βασικές υπηρεσίες επειδή έχουν παγιδευτεί σε παρόμοιες συμφωνίες που τους πωλούν τράπεζες της Wall Street. Πολλές από αυτές τις συμφωνίες αφορούσαν ανταλλαγές ανάλογες με αυτές που πούλησε η Goldman στην ελληνική κυβέρνηση.
Και όπως και οι διαβεβαιώσεις που έδωσε στην ελληνική κυβέρνηση, η Goldman και άλλες τράπεζες διαβεβαίωσαν τους δήμους ότι οι ανταλλαγές θα τους άφηναν να δανείζονται φθηνότερα από ό,τι αν βασίζονταν σε παραδοσιακά ομόλογα σταθερού επιτοκίου - ενώ υποβαθμίζουν τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν. Στη συνέχεια, καθώς τα επιτόκια έπεσαν και οι ανταλλαγές κοστίζουν πολύ περισσότερο, η Goldman και οι άλλες τράπεζες αρνήθηκαν να αφήσουν τους δήμους να αναχρηματοδοτήσουν χωρίς να πληρώσουν βαριά τέλη για να τερματίσουν τις συμφωνίες.
Πριν από τρία χρόνια, το Υπουργείο Υδάτων του Ντιτρόιτ έπρεπε να πληρώσει στην Goldman και σε άλλες τράπεζες πρόστιμα συνολικού ύψους 547 εκατομμυρίων δολαρίων για να τερματίσει τις δαπανηρές ανταλλαγές επιτοκίων. Το σαράντα τοις εκατό των λογαριασμών νερού του Ντιτρόιτ εξακολουθούν να πηγαίνουν στην εξόφληση της ποινής. Οι κάτοικοι του Ντιτρόιτ των οποίων το νερό έχει κλείσει επειδή δεν μπορούν να πληρώσουν δεν έχουν ιδέα ότι η Goldman και άλλες μεγάλες τράπεζες ευθύνονται.
Ομοίως, το σχολικό σύστημα του Σικάγο - του οποίου ο προϋπολογισμός έχει ήδη περικοπεί μέχρι τα κόκαλα - πρέπει να πληρώσει πάνω από 200 εκατομμύρια δολάρια ως πρόστιμα τερματισμού σε μια συμφωνία της Wall Street που πλήρωνε τα σχολεία του Σικάγο 36 εκατομμύρια δολάρια το χρόνο σε ανταλλαγές επιτοκίων.
Μια συμφωνία που περιελάμβανε ανταλλαγές επιτοκίων που έκλεισε η Goldman με το Όκλαντ της Καλιφόρνια πριν από περισσότερο από μια δεκαετία κατέληξε να κοστίσει στην πόλη περίπου 4 εκατομμύρια δολάρια ετησίως, αλλά η Goldman αρνήθηκε να επιτρέψει στο Όκλαντ να αποχωρήσει από το συμβόλαιο εκτός και αν κερδίσει 16 εκατομμύρια δολάρια τέλος τερματισμού — ωθώντας το δημοτικό συμβούλιο να εγκρίνει ψήφισμα για μποϊκοτάρισμα της Goldman. Όταν ήρθε αντιμέτωπος σε μια συνέλευση των μετόχων σχετικά με αυτό, ο Blankfein εξήγησε ότι ήταν αντίθετο με τα συμφέροντα των μετόχων να σκίσει ένα έγκυρο συμβόλαιο.
Η Goldman Sachs και οι άλλες γιγάντιες τράπεζες της Wall Street είναι αριστοτεχνικές στην πώληση σύνθετων συμφωνιών υπερβάλλοντας τα οφέλη τους και ελαχιστοποιώντας το κόστος και τους κινδύνους τους. Έτσι κερδίζουν γιγάντιες αμοιβές. Όταν ένας πελάτης αντιμετωπίζει προβλήματα —είτε αυτός ο πελάτης είναι Αμερικανός ιδιοκτήτης σπιτιού, πόλη των ΗΠΑ ή Ελλάδα—η Goldman κρύβεται πίσω από τις νομικές διατυπώσεις και τα συμφέροντα των μετόχων.
Οι δανειολήπτες που αντιμετωπίζουν προβλήματα σπάνια είναι άψογοι, φυσικά: ξόδεψαν πάρα πολλά και ήταν αρκετά αφελείς ή ανόητοι για να αγοράσουν τα γήπεδα της Goldman. Η Ελλάδα έφερε τα δικά της προβλήματα, όπως και πολλοί Αμερικανοί ιδιοκτήτες κατοικιών και δήμοι.
Αλλά σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, η Goldman ήξερε πολύ καλά τι έκανε. Ήξερε περισσότερα για τους πραγματικούς κινδύνους και το κόστος των συμφωνιών που πρότεινε από εκείνους που τις αποδέχονταν. «Είναι ένα θέμα ηθικής», είπε ο μέτοχος στη συνεδρίαση της Goldman όπου εμφανίστηκε ο Όκλαντ. Ακριβώς.
[ Αυτό το άρθρο εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο περιοδικό Nation .]
"How Goldman Sachs Profited from the Greek Debt Crisis"
0 Σχόλια